Deficyt budżetu NFZ sięga już 23 miliardów złotych, co stanowi poważne wyzwanie dla całego sektora zdrowia. Przyczyny tego niedoboru są złożone i wynikają zarówno z czynników ekonomicznych, jak i organizacyjnych, które razem generują coraz większą dziurę finansową.
Główne powody tak dużego deficytu to:
- wieloletnie zaniedbanie finansów ochrony zdrowia w kraju,
- wzrost kosztów leczenia związany z nowoczesnymi, lecz kosztownymi terapiami i lekami,
- wzrost cen usług i sprzętu medycznego przy stagnacji wpływów do NFZ,
- coraz wyższe pensje personelu medycznego konieczne do zatrzymania specjalistów,
- system płatności za nadwykonania szpitali, który generuje dodatkowe zadłużenie placówek.
Wieloletnie zaniedbania prowadzą do narastania zobowiązań oraz braków w finansowaniu, które skutkują trudną sytuacją finansową systemu ochrony zdrowia. Już teraz widoczne są negatywne konsekwencje, a prognozy na 2026 rok przewidują deficyt sięgający nawet 23 miliardów złotych.
Koszty leczenia rosną ze względu na:
- wprowadzenie innowacyjnych terapii i leków,
- wzrost cen usług i sprzętu medycznego,
- brak adekwatnego wzrostu wpływów do NFZ.
Personel medyczny oczekuje podwyżek, które są niezbędne, aby zatrzymać specjalistów w kraju, jednak zwiększają one łączne wydatki Funduszu na wynagrodzenia.
System płatności za nadwykonania powoduje, że szpitale realizują dodatkowe świadczenia ponad umowy, oczekując refundacji ze strony NFZ. Niestety, Fundusz nie zawsze dysponuje wystarczającymi środkami na pokrycie tych kosztów, co prowadzi do rosnącego zadłużenia placówek i powiększania się deficytu budżetu.
Obecny deficyt wynosi około 23,7 miliarda złotych, co wyraźnie wskazuje na poważne problemy finansowe systemu ochrony zdrowia. Szybkie i skuteczne reformy są niezbędne, ponieważ dalszy brak zmian oraz niewystarczające finansowanie mogą zagrozić stabilności opieki zdrowotnej w Polsce.
Co oznacza Kryzys finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia dla pacjentów?
Kłopoty finansowe Narodowego Funduszu Zdrowia bezpośrednio wpływają na komfort pacjentów w Polsce. Brakuje aż 23 miliardów złotych, co powoduje poważne ograniczenia w dostępie do opieki zdrowotnej. Skutki kryzysu odczuwają codziennie osoby korzystające z publicznej służby zdrowia.
Najbardziej odczuwalne problemy to:
- coraz dłuższe kolejki do specjalistów,
- utrudniony dostęp do badań diagnostycznych,
- ograniczenia w programach bezpłatnych leków,
- przekładane planowe zabiegi,
- pogorszenie leczenia onkologicznego,
- przerywane leczenie przewlekłych schorzeń,
- obniżona jakość świadczeń medycznych,
- rosnące nierówności w dostępie do usług zdrowotnych,
- ograniczone wsparcie dla programów profilaktycznych.
Kolejki do specjalistów wydłużają się szczególnie w przypadku:
- kardiologów,
- endokrynologów,
- ortopedów,
- zwłaszcza w niektórych regionach kraju.
Na przykład, w wielu miejscach na konsultację u endokrynologa pacjenci muszą czekać ponad 9 miesięcy, co stanowi duże zagrożenie dla osób z chorobami tarczycy czy cukrzycą.
Dostęp do badań takich jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny jest coraz bardziej utrudniony. Nawet w sytuacjach pilnych ustalane są limity, co powoduje przesuwanie terminów badań i wydłuża drogę do diagnozy oraz rozpoczęcia leczenia.
System bezpłatnych leków również jest zagrożony. Programy takie jak „Leki 75+” i inicjatywy dla najmłodszych pacjentów stoją pod znakiem zapytania, co zmusza najuboższych do ponoszenia dodatkowych kosztów leczenia.
Planowe zabiegi, takie jak operacje zaćmy czy endoprotezoplastyki stawów biodrowych i kolanowych, są regularnie przekładane z powodu ograniczeń finansowania przez NFZ. W efekcie lista oczekujących się wydłuża, a pacjenci przez dłuższy czas cierpią przewlekły ból, co negatywnie wpływa na ich codzienne życie.
Leczenie onkologiczne pogarsza się mimo istnienia tzw. szybkiej ścieżki. Ograniczenie refundacji drogich leków przeciwnowotworowych powoduje, że część pacjentów musi pokrywać koszty samodzielnie lub rezygnuje z terapii.
Pacjenci z przewlekłymi schorzeniami szczególnie odczuwają skutki kryzysu. Ograniczenia w działaniu poradni prowadzą do przerywania leczenia, co zwiększa ryzyko pogorszenia stanu zdrowia i powikłań.
Obniżenie jakości świadczeń jest kolejnym efektem cięć finansowych. Lekarze mają mniej czasu na pacjenta, co utrudnia dokładną diagnozę i pogłębioną rozmowę.
Coraz więcej osób rozważa leczenie poza systemem publicznym, jednak usługi prywatne są często poza ich zasięgiem finansowym. To prowadzi do zwiększenia nierówności w dostępie do opieki medycznej.
Deficyt NFZ ogranicza także wsparcie dla programów profilaktycznych. Opóźnione wykrywanie chorób powoduje, że pacjenci trafiają do lekarza w zaawansowanym stadium, gdy leczenie staje się trudniejsze i mniej skuteczne.
Jakie skutki ma Kryzys finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia dla systemu ochrony zdrowia?
Narastający kryzys finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia poważnie zagraża stabilności polskiego systemu ochrony zdrowia. Deficyt sięgający 23 miliardów złotych powoduje liczne problemy organizacyjne i strukturalne, które utrudniają funkcjonowanie publicznych placówek medycznych.
Zadłużenie NFZ obciąża finansowo wiele ośrodków zdrowia, zwłaszcza szpitale powiatowe, które mają zobowiązania przekraczające 20 miliardów złotych. Są często zmuszone do zaciągania kolejnych pożyczek, co pogłębia spiralę długów i zagraża ich stabilności.
Sytuacja finansowa wymusza restrukturyzację szpitali, która obejmuje:
- konsolidację placówek,
- likwidację niektórych oddziałów,
- zamknięcie całych jednostek, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach – w zeszłym roku zamknięto 12 oddziałów pediatrycznych.
Ograniczenia finansowe dotykają również usług specjalistycznych – maleje liczba kontraktów NFZ na zaawansowane technologicznie procedury, takie jak:
- operacje kardiochirurgiczne,
- nowoczesna diagnostyka,
- innowacyjne terapie lekowe.
Szpitale wprowadzają rygorystyczne programy cięć, obejmujące:
- wstrzymanie inwestycji w nowy sprzęt – w 2023 roku odłożono zakupy o wartości ponad 3 miliardów złotych,
- redukcję wydatków na zatrudnienie i szkolenia personelu,
- spadek liczby łóżek szpitalnych o 5% w skali kraju.
Niepewność budżetowa na 2026 rok oraz napięcia między Ministerstwem Zdrowia a Ministerstwem Finansów paraliżują zarządzanie placówkami. Brak porozumienia blokuje kluczowe decyzje i wdrażanie programów naprawczych.
Problemy finansowe spowalniają również procesy modernizacyjne, m.in.:
- rozwój e-zdrowia,
- zmiany w podstawowej opiece zdrowotnej,
- wdrożenie zintegrowanych programów medycznych.
Coraz częstsze odejścia personelu medycznego do sektora prywatnego lub za granicę osłabiają system - w ostatnich dwóch latach publiczne placówki opuściło ponad 3 tysiące lekarzy różnych specjalności.
Kryzys pogłębia dysproporcje regionalne, szczególnie w mniejszych ośrodkach i gospodarczo słabszych regionach, gdzie likwidacja placówek prowadzi do powstawania tzw. pustyń medycznych – obszarów pozbawionych podstawowej opieki zdrowotnej.
Rozwój badań i innowacji również zatrzymuje się – utrudnione jest wprowadzanie nowych rozwiązań, testowanie projektów i prowadzenie badań klinicznych, co sprawia, że system nie nadąża za rosnącymi oczekiwaniami pacjentów.
Ograniczenia budżetowe wymuszają także cięcia w programach profilaktycznych, co zmniejsza możliwości wczesnego wykrywania i leczenia chorób. W dłuższej perspektywie prowadzi to do wzrostu liczby poważnych zachorowań, którym można było zapobiec.
Jak podwyżki wynagrodzeń dla personelu medycznego wpływają na Kryzys finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia?
Podwyżki płac pracowników służby zdrowia należą dziś do kluczowych czynników pogłębiających kłopoty finansowe Narodowego Funduszu Zdrowia. W ostatnim czasie problem ten narasta jeszcze mocniej i bezpośrednio przekłada się na coraz trudniejszą sytuację finansową Funduszu.
Wynagrodzenia lekarzy, pielęgniarek i pozostałego personelu pochłaniają już ponad 65% budżetu NFZ, co stanowi najwyższy poziom w historii tej instytucji. Tylko w 2023 roku koszty związane z podwyżkami wzrosły o 12,7 miliarda złotych względem roku poprzedniego, co odpowiada za większość obecnego deficytu Funduszu.
Na rosnące oczekiwania płacowe w publicznej ochronie zdrowia wpływają szczególnie trzy kwestie:
- ustawy gwarantujące minimalne pensje wymuszające coroczne podwyżki niezależnie od aktualnej kondycji finansowej,
- postępująca inflacja skutkująca wzrostem kosztów życia,
- brak wystarczającej liczby pracowników, który zmusza do rywalizacji o specjalistów wyższymi zarobkami.
Od lipca 2023 roku wprowadzono nowe minimalne stawki dla pracowników medycznych. Przeciętne wynagrodzenie wzrosło wówczas o 17,5% w porównaniu z poprzednim rokiem.
| Stanowisko | Minimalne wynagrodzenie brutto (miesięcznie) |
|---|---|
| lekarz ze specjalizacją | 9892 zł |
| wykwalifikowana pielęgniarka | 7304 zł |
| położna z tytułem magistra | 6128 zł |
| fizjoterapeuta z magisterium | 5752 zł |
W związku ze zmianami prawnymi Fundusz musiał w 2023 roku znaleźć dodatkowe 7,8 miliarda złotych na realizację podwyżek, a na rok 2024 zaplanowano kolejne wydatki sięgające 5,2 miliarda złotych.
Tempo wzrostu pensji medyków znacznie wyprzedza przyrost wpływów ze składek zdrowotnych. W latach 2021–2023 ściągalność składek zwiększyła się o 22%, ale na same wynagrodzenia trzeba było przeznaczyć aż o 42% więcej środków.
Rozmowy o przyszłym budżecie między resortem zdrowia a finansami mocno utrudniają kwestie płac. Ministerstwo Finansów postuluje choćby czasowe zamrożenie minimalnych stawek dla pracowników służby zdrowia, chcąc zmniejszyć deficyt państwa. Na taki scenariusz organizacje medyczne nie zamierzają się jednak zgodzić.
Wielu dyrektorów szpitali z konieczności decyduje się wdrażać podwyżki, ale odbija się to często na innych wydatkach. Ignorowanie przepisów grozi im konsekwencjami prawnymi, co zmusza placówki do trudnych decyzji, takich jak:
- ograniczanie zatrudnienia,
- redukcja liczby obsługiwanych pacjentów,
- zamykanie oddziałów generujących mniejsze zyski,
- sięganie po kolejne kredyty.
Podwyżki miały powstrzymać odpływ kadr do sektora prywatnego czy za granicę, jednak w praktyce coraz trudniejsze warunki pracy tylko napędzają migrację specjalistów. W ubiegłym roku aż 2178 osób wystąpiło o dokumenty niezbędne do podjęcia zatrudnienia poza Polską – to niemal o jedną czwartą więcej niż rok wcześniej.
Perspektywy nie napawają optymizmem, bo na 2025 i 2026 rok przewidziano kolejne wzrosty wynagrodzeń, które według szacunków pochłoną kolejne 9,2 miliarda złotych. Jeśli nie pojawią się nowe źródła finansowania oraz kompleksowe rozwiązania, rosnące koszty wynagrodzeń będą coraz bardziej destabilizować budżet NFZ w nadchodzących latach.
Ministerstwo Zdrowia zaproponowało kompleksowy zestaw działań mających na celu ograniczenie wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia o ponad 10 miliardów złotych w 2026 roku. Decyzja ta jest odpowiedzią na poważny deficyt funduszu, który obecnie wynosi 23 miliardy złotych.
Jakie działania oszczędnościowe proponuje Ministerstwo Zdrowia w odpowiedzi na kryzys?
- ograniczenie liczby wizyt u lekarzy specjalistów,
- skrócenie listy bezpłatnych leków w programach lekowych, zwłaszcza tych o niskiej opłacalności lub zastępowalnych tańszymi odpowiednikami,
- likwidacja programu "Zdrowy Posiłek", generującego roczny koszt 2,4 miliarda złotych,
- cięcia w finansowaniu najdroższych świadczeń specjalistycznych o niskiej efektywności kosztowej,
- zmiana sposobu wyceny świadczeń medycznych tak, by lepiej odzwierciedlały realne koszty i eliminowały zawyżone stawki,
- rezygnacja z współczynnika korygującego, który dotychczas dodatkowo obciążał budżet NFZ,
- rewizja programów lekowych oraz zaostrzenie zasad dopłat do farmaceutyków, by refundowane były tylko leki o realnej wartości terapeutycznej – oszczędność ok. 3,2 miliarda złotych rocznie,
- wdrożenie systemu monitorowania efektów leczenia oraz regularnych audytów procedur medycznych – dodatkowe oszczędności w wysokości 2,5 miliarda złotych,
- racjonalizacja wydatków na leczenie szpitalne przez eliminację mało wartościowych procedur, integrację oddziałów i lepsze wykorzystanie zasobów – oszczędności około 4,3 miliarda złotych,
- usprawnienie zakupów sprzętu, leków i materiałów w placówkach medycznych,
- centralizacja części usług administracyjnych i logistycznych w celu poprawy zarządzania zdrowiem publicznym.
Ministerstwo określa te działania jako „terapię szokową”, podkreślając, że tylko zdecydowane kroki mogą przywrócić stabilność finansową systemu ochrony zdrowia. Rząd przewiduje pierwsze pozytywne efekty już w 2025 roku, a pełne oszczędności mają być osiągnięte w 2026 roku.
Dlaczego cięcia zaproponowane przez Ministerstwo Zdrowia budzą sprzeciw środowisk medycznych?
Plany cięć w służbie zdrowia, zaproponowane przez Ministerstwo Zdrowia, wywołały ostry sprzeciw środowisk medycznych. Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy ochrony zdrowia zgłaszają poważne obawy, przekonani, że oszczędności te mogą zagrozić funkcjonowaniu całego systemu.
Naczelna Rada Lekarska określiła zaproponowane zmiany jako działania zagrażające bezpieczeństwu pacjentów oraz zaufaniu do publicznej opieki zdrowotnej. Wyniki ankiet pokazują, że 87% lekarzy zdecydowanie sprzeciwia się polityce resortu, uznając ją za nieprzemyślaną i niebezpieczną.
Główne zarzuty koncentrują się na kilku kluczowych kwestiach:
- ograniczenie dostępu do usług medycznych, co wydłuża czas oczekiwania na wizyty u specjalistów,
- zamrożenie podwyżek płac dla pracowników medycznych,
- ograniczenia na liście bezpłatnych leków,
- brak rozwiązania problemu finansowania nadwykonań szpitali,
- wycofanie programu „Zdrowy Posiłek” wspierającego rozwój dzieci z rodzin o niższych dochodach.
Ograniczenie dostępu do usług już teraz powoduje, że czas oczekiwania na wizytę u specjalisty wynosi wiele miesięcy. Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej ostrzega, że działania te mogą prowadzić do powikłań u pacjentów przewlekle chorych oraz opóźnień w diagnozowaniu nowych schorzeń.
Brak podwyżek płac spotyka się z zdecydowanym sprzeciwem związków zawodowych. Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych podkreśla, że zaniechanie wzrostu wynagrodzeń przyspieszy odpływ personelu z sektora publicznego. W ubiegłym roku z pracy odeszło 4320 pielęgniarek, co oznacza wzrost o 28% w porównaniu z poprzednim rokiem.
Ograniczenia w liście bezpłatnych leków mogą mieć poważne skutki zdrowotne. Polskie Towarzystwo Onkologiczne alarmuje, że zmniejszenie dostępności nowoczesnych terapii dla chorych na raka może doprowadzić do wzrostu śmiertelności nawet o 15% w ciągu najbliższych trzech lat.
Finansowanie nadwykonań szpitali pozostaje nierozwiązane. Konwent Szpitali Powiatowych podkreśla, że zadłużenie placówek przekracza już 20 miliardów złotych. Brak działań i ograniczenia budżetowe mogą spowodować upadłość niemal jednej trzeciej szpitali powiatowych w ciągu dwóch lat.
Decyzja o wycofaniu programu „Zdrowy Posiłek” budzi liczne kontrowersje. Polskie Towarzystwo Pediatryczne zwraca uwagę, że program był istotny dla wspierania rozwoju ponad 780 tysięcy dzieci z rodzin o słabszej sytuacji finansowej.
Do sprzeciwu przyłączają się również pacjenci i ich przedstawiciele. W październiku 2023 roku Federacja Pacjentów Polskich zorganizowała manifestację z udziałem ponad 5000 uczestników z 78 organizacji.
Eksperci podkreślają, że proponowane ograniczenia nie przewidują alternatyw zapewniających oszczędności bez pogarszania opieki. Lepsze zarządzanie placówkami i nowe rozwiązania finansowe mogłyby przynieść znaczne korzyści. Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, koordynacja usług może wygenerować oszczędności rzędu 4,5 miliarda złotych rocznie bez obniżenia dostępności świadczeń.
Medycy jednogłośnie uważają, że zaproponowane cięcia to krok w złym kierunku i postulują gruntowną reformę systemu, uwzględniającą interesy pacjentów oraz sytuację finansową państwa.
W jaki sposób rząd zamierza pokryć brakujące 13 miliardów złotych w budżecie NFZ?
Polski rząd stoi przed wyzwaniem pozyskania brakujących 13 miliardów złotych na sfinansowanie budżetu NFZ do 2026 roku. Deficyt już teraz wynosi 23 miliardy, dlatego zdecydowano się działać wielotorowo, by chronić system ochrony zdrowia przed zapaścią.
Podstawą nowych działań będzie zwiększenie wsparcia ze środków publicznych. Resort zdrowia wynegocjował z Ministerstwem Finansów 7,5 miliarda złotych ekstra na lata 2025-2026. Część tych pieniędzy zostanie wygospodarowana przez przesunięcia budżetowe oraz uruchomienie rezerw.
Kolejnym rozwiązaniem jest zaciągnięcie kredytu. Rząd w kwietniu 2024 roku dał „zielone światło” na dług w wysokości 3,2 miliarda złotych z gwarancjami państwowymi. Spłata zostanie rozłożona na osiem lat, co ma odciążyć przyszłoroczne budżety.
W planie są również zmiany legislacyjne w finansowaniu NFZ:
- wprowadzenie automatycznego dofinansowania przy deficycie przekraczającym 5% zaplanowanych wydatków,
- podwyżka składki zdrowotnej do 9,4%,
- przeznaczenie 1,2% wpływów z VAT na ochronę zdrowia.
Negocjacje między ministerstwami doprowadziły do porozumienia, w efekcie którego w 2026 roku nakłady na zdrowie wzrosną do 6,8% PKB (w porównaniu do obecnych 5,5%). W zamian resort zdrowia zobowiązał się do wdrożenia programu oszczędnościowego wartego 2,3 miliarda złotych.
Plan stabilizacji budżetu przewiduje także usprawnienia w zarządzaniu kosztami:
- centralne zakupy leków i sprzętu, co ma przynieść roczne oszczędności nawet 1,8 miliarda złotych,
- utworzenie dedykowanego funduszu na wysokospecjalistyczne świadczenia finansowanego m.in. z tzw. podatku cukrowego i opłat od alkoholu,
- wdrożenie efektywniejszego systemu kontroli wydatków.
Projekt ustawy, będący odpowiedzią na kryzys, ma jeszcze w tym roku trafić do Sejmu. Przewiduje on także trwałe mechanizmy gwarantujące zapewnienie środków dla systemu zdrowia niezależnie od kondycji finansów publicznych.
Specjaliści podkreślają, że kluczowe dla sukcesu są sprawne i szybkie wdrożenia wszystkich rozwiązań. Eksperci z Instytutu Badań Ekonomicznych przypominają, że każdy kwartał zwłoki generuje dodatkowe obciążenia dla systemu, sięgające 1,7 miliarda złotych.
